Trước những dự báo, cảnh báo của các cơ quan chuyên môn ngành khí tượng thủy văn về tình hình hạn, thiếu nước, xâm nhập mặn mùa khô 2020-2021, nhận thấy được tính phức tạp của tình hình hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn có khả năng sẽ ảnh hưởng gay gắt trên địa bàn tỉnh, ngay từ cuối mùa mưa năm 2020, UBND tỉnh đã chỉ đạo các Sở, ngành chuyên môn tập trung huy động toàn lực chủ động thực hiện tốt các giải pháp phòng, chống ứng phó với hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn.
Mặn bắt đầu xuất hiện trên các tuyến sông chính của tỉnh Long An (Sông Vàm Cỏ, Sông Tra, Sông Rạch Cát) trễ hơn so với cùng kỳ năm 2019-2020 khoảng 01 tháng, trễ hơn nửa tháng so với cùng kỳ 2015-2016. Độ mặn đạt đỉnh vào giữa tháng 4/2021 và chấm dứt mùa hạn, mặn vào cuối tháng 5/2021. Độ mặn dao động từ 0,10 – 19,3 gram/l (g/l), thấp hơn cùng kỳ năm 2019-2020 từ 0,40 – 7,50 g/l; thấp hơn cùng kỳ năm 2015-2016 từ 0,40 – 6,90 g/l. Độ mặn 1,0 g/l và 4,0 g/l xuất hiện xa nhất: trên sông Vàm Cỏ Đông cách cửa sông Soài Rạp 114 km và 72 km; trên sông Vàm Cỏ Tây, cách cửa sông Soài Rạp 102 km và 78 km.
Để chủ động các giải pháp ứng phó với tình hình hạn hán thiếu nước, xâm nhập mặn trong mùa khô 2020-2021, từ tháng 10/2020, Ủy ban nhân dân tỉnh Long An đã ban hành Chỉ thị số 18/CT-UBND về triển khai thực hiện các biện pháp ứng phó nguy cơ hạn, thiếu nước, xâm nhập mặn trong mùa khô 2020-2021 trên địa bàn tỉnh Long An; Đồng thời, chỉ đạo quyết liệt các sở, ngành liên quan, chủ động xây dựng Kế hoạch triển khai thực hiện các giải pháp phòng chống hạn, thiếu nước, xâm nhập mặn phục vụ sản xuất nông nghiệp và dân sinh trong mùa khô 2020-2021 trên địa bàn tỉnh.
Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kịp thời tuyên truyền, khuyến cáo người dân gieo sạ vụ Đông Xuân 2020-2021 theo lịch thời vụ của địa phương (đối với các huyện phía Nam của tỉnh gieo sạ dứt điểm vụ Đông Xuân trong tháng 11/2020 và không gieo sạ sau ngày 30/11/2020) để chủ động nguồn nước ngọt còn dồi dào, lấy nước tích trữ vào nội đồng phục vụ sản xuất và sinh hoạt. Tổ chức đo đạc chất lượng nước, theo dõi chặt chẽ diễn biến xâm nhập mặn trên các tuyến sông, kênh, rạch. Tổ chức 05 đợt kiểm tra, khảo sát các cửa cống xung yếu, sửa chữa lắp đặt các cửa cống ngăn mặn trên tuyến Quốc lộ 62, Quốc lộ N2 và đường tỉnh 836; kiểm tra tiến độ thi công và bàn phương án sửa chữa, vận hành các cửa van số 1, cửa van số 2 – Âu tàu Rạch Chanh; khảo sát tình hình xâm nhập mặn từ hướng Kênh 12 khu vực Tân Thạnh, Cai Lậy và tình hình nguồn nước hệ thống kênh Rạch Chanh – Nguyễn Văn Tiếp.
Rút kinh nghiệm từ đợt phòng chống hạn, mặn mùa khô năm 2019 – 2020, không để nước mặn xâm nhập vào khu vực nội đồng làm nhiễm mặn nguồn nước nên trong đợt hạn mặn 2020 – 2021 này, các giải pháp như: đóng kín các cống đầu mối, các nắp cống thoát nước trên tuyến QL 62, đắp đập tạm ngăn mặn (05 đập tạm dọc tuyến Quốc lộ 62),.. đã được tỉnh triển khai từ khá sớm; chú trọng công tác vận hành, điều tiết hợp lý các cống đầu mối ngăn mặn, trữ ngọt, theo dõi chặt chẽ độ mặn và thủy triều để tranh thủ lấy nhồi nước vào nội đồng; vận hành 02 trạm bơm điện tại cống Cây Gáo và cống Rạch Đào để kịp thời bơm tích nước bổ sung cho hệ thống Nhật Tảo – Tân Trụ khi độ mặn ở mức cho phép để đảm bảo cung cấp đủ nguồn nước ngọt phục vụ sản xuất cho 02 huyện Thủ Thừa, Tân Trụ.
Mặc dù tỉnh đã chủ động phòng chống ứng phó từ rất sớm nhưng do có một số diện tích lúa gieo sạ ngoài lịch khuyến cáo của chính quyền địa phương, trong thời điểm mặn lên cao, nước trong các kênh rạch cạn kiệt không đảm bảo khả năng trữ nước và không có nguồn nước bổ sung để tưới, vì thế đã xảy ra thiệt hại khoảng 325 hecta lúa tại một số địa phương(huyện Bến Lức 105 ha,huyện Thủ Thừa 60 ha bị thiệt hại mất trắng hoặc giảm năng suất vàkhoảng 160 ha mạ non trên địa bàn huyện Cần Đước bị mất trắng). Ước tổng thiệt hại khoảng 5,62 tỷ đồng. Mùa khô 2019-2020 thiệt hại là 2.746 ha, tương đương 55,5 tỷ đồng.
Đối với vấn đề cấp nước sinh hoạt, rút kinh nghiệm từ sau đợt hạn năm 2019-2020, tỉnh đã tập trung đầu tư kéo dài các đường ống cấp nước trên địa bàn các xã Phước Vĩnh Đông, Phước Vĩnh Tây, Đông Thạnh, Tân Tập huyện Cần Giuộc (do mùa khô năm 2019 – 2020 tại các xã trên, nguồn nước tại các giếng khoan bị thiếu hụt, hoặc những giếng khoan có nước nhưng không đảm bảo tiêu chuẩn nước sạch nên người dân ở những khu vực này không có nước phục vụ sinh hoạt đã bị ảnh hưởng thiếu nước nghiêm trọng ảnh hưởng đến 8.219 hộ dân thiếu nước sinh hoạt), Đồng thời trong thời điểm nắng nóng, khô hạn gây nên tình trạng thiếu nước sinh hoạt, các địa phương đã chủ động sử dụng xe bồn chở nước đến điểm tập kết cho các hộ dân lấy nước. Vì thế, trong thời gian cao điểm của mùa khô 2020 – 2021 số hộ dân bị ảnh hưởng thiếu nước sinh hoạt trên địa bàn tỉnh đã giảm hơn so với mùa khô năm 2019-2020 chỉ còn 1.275 hộ (mùa khô 2019 – 2020 có 8.219 hộ dân thiếu nước sinh hoạt)
Qua các đợt hạn, thiếu nước, xâm nhập mặn xảy ra liên tiếp mùa khô 2015-2016; 2019-2020 và 2020-2021, tỉnh Long An xác định phương châm hàng năm sẽ phải sống chung với hạn, mặn. Vì thế cần phải chủ động tập trung xây dựng các giải pháp, kế hoạch hành động phòng chống, ứng phó với hạn, mặn cụ thể hơn nữa để hàng năm sẽ không còn bị động, không để thiệt hại tiếp tục xảy ra do ảnh hưởng của hạn, mặn, đảm bảo cung cấp đủ nguồn nước ngọt đáp ứng nhu cầu về sản xuất nông nghiệp và cấp nước sạch sinh hoạt cho người dân các huyện vùng hạ của tỉnh.
Việc rà soát, ưu tiên đầu tư các công trình phòng chống hạn mặn phải được triển khai đẩy nhanh tiến độ hoàn thành trước khi mùa khô đến; tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng tiết kiệm nước cho các huyện vùng hạ (nơi chịu ảnh hưởng lớn nhất của xâm nhập mặn). Đẩy mạnh các hoạt động giám sát, kiểm tra chất lượng nước các công trình cấp nước nông thôn do doanh nghiệp, tư nhân quản lý; hướng dẫn quy trình xử lý nước, khử trùng nước để đạt chất lượng nước sạch. Chính quyền địa phương ở cấp cơ sở cần sâu sát hơn nữa đối với người dân, tuyên truyền, vận động để người dân gieo sạ đúng lịch, không gieo sạ ngoài lịch theo khuyến cáo của cơ quan cấp trên.
Về định hướng lâu dài, tỉnh Long An sẽ tiếp tục kiến nghị, đề xuất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quan tâm, hỗ trợ tỉnh thực hiện một số dự án nhằm cơ bản đáp ứng nhu cầu vận hành các hệ thống công trình thủy lợi, đảm bảo công tác phòng chống hạn, xâm nhập mặn, quản lý hiệu quả nguồn nước, chia sẻ nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt của người dân trên địa bàn tỉnh và các tỉnh lân cận trong vùng./.
Chi cục Phát triển nông thôn và Thủy lợi